Η Λαϊκή Συσπείρωση ΚΜ σχετικά με την «Στρατηγική Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων (Σ.Μ.Π.Ε.) του έργου “Ειδικό Χωρικό Σχέδιο (ΕΧΣ) για το πρώην Στρατόπεδο Παύλου Μελά του Δήμου Παύλου Μελά Π.Ε. Θεσσαλονίκης”»
Ως «Λαϊκή Συσπείρωση» τοποθετούμαστε[1] γύρω από την Στρατηγική Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων (Σ.Μ.Π.Ε.) του Μητροπολιτικού Πάρκου Παύλου Μελά, με βασικό κριτήριο την εξυπηρέτηση των συμφερόντων των εργαζόμενων, των λαϊκών στρωμάτων της περιοχής μας, την πολύπλευρη ικανοποίηση των σύγχρονων κοινωνικών αναγκών.
Ο στρατηγικός σχεδιασμός, που προτείνει η ΣΜΠΕ για το πρώην στρατόπεδο, εντάσσεται στον συνολικότερο αστικό σχεδιασμό για την ευρύτερη περιοχή του πολεοδομικού συγκροτήματος Θεσσαλονίκης ο οποίος περιλαμβάνει την αξιοποίηση «φιλέτων γης» τα οποία προηγούμενα χρόνια είτε ρήμαζαν είτε αξιοποιούνταν για χρήσεις που σήμερα κρίνονται μη προσοδοφόρες για ιδιοκτήτες, υποψήφιους επενδυτές και κράτος. Τέτοια παραδείγματα είναι τα πρώην στρατόπεδα που βρίσκονται μέσα στον αστικό ιστό, το παραλιακό μέτωπο, η έκταση της ΔΕΘ και η περιοχή γύρω από το γήπεδο του ΠΑΟΚ.
Ο αστικός σχεδιασμός τον οποίο στηρίζει τόσο η Διοίκηση της ΠΚΜ όσο και άλλες δυνάμεις, προσανατολίζεται σε χωρικές παρεμβάσεις που διευκολύνουν επενδύσεις για το μεγάλο κεφάλαιο, τροποποιεί χρήσεις με βάση τον προσανατολισμό σε κλάδους όπου διαμορφώνεται υψηλό ποσοστό κέρδους. Ταυτόχρονα λαμβάνει υπόψη την τραγική έλλειψη ελεύθερων χώρων, πρασίνου, οργανωμένων χώρων για άθληση και πολιτισμό σε μια προσπάθεια να διαχειριστεί τις πιο οξυμένες από τις επιπτώσεις μιας διαχρονικά εγκληματικής πολιτικής εμπορευματοποίησης της γης. Προσπαθεί βεβαίως να διαχειριστεί τόσο τις δικαιολογημένες διαμαρτυρίες για αυτή την τραγική κατάσταση αλλά και να περιορίσει τα διαχρονικά αιτήματα του λαού της περιοχής για απόδοση χώρων στρατοπέδων στα όρια των σχεδιασμών που περιλαμβάνονται στις ΣΜΠΕ των Ειδικών Χωρικών Σχεδίων (ΕΧΣ).
Ιδιαίτερα στην φάση που βρίσκεται η καπιταλιστική οικονομία, είναι ασύμφορο για το κεφάλαιο να αφήνει αναξιοποίητες πηγές κερδοφορίας. Γι αυτό προσπαθεί να εκμεταλλευτεί ποικιλόμορφα, δημόσιο χώρο και γη. Αρωγοί του είναι διαχρονικά όλες οι κυβερνήσεις, τα αστικά κόμματα, περιφερειακή αρχή και παρατάξεις που συμφωνούν μαζί της σε όλα τα βασικά ζητήματα, οι οποίοι και προπαγανδίζουν τέτοιες μορφές αξιοποίησης ως τις πλέον ενδεδειγμένες στις σημερινές συνθήκες. Ταυτόχρονα γίνεται προσπάθεια να συγκαλυφθούν, οι βαθύτερες αρνητικές επιπτώσεις από την εμπορευματοποίηση των ελεύθερων χώρων, τόσο στο περιβάλλον, όσο και στην ικανοποίηση των σύγχρονων αναγκών για αναψυχή, ποιότητας ζωής, κοινωφελών υποδομών.
Θεωρούμε αρχικά απαράδεκτο το γεγονός, ότι η κυριότητα του πρώην στρατοπέδου γίνεται αντικείμενο «παζαριού» μεταξύ διαφορετικών κρατικών θεσμών με επιδίωξη ο καθένας να επωφεληθεί και σε κάτι. Αποτέλεσμα είναι το πρώην στρατόπεδο να μην έχει παραδοθεί κατά κυριότητα αλλά κατά χρήση για 99 χρόνια στο Δήμο Παύλου Μελά. Επίσης, δεν παραχωρήθηκε όλη η έκταση. Αφαιρούνται περίπου 15.000 τ.μ. από τα οποία τα μισά παραχωρούνται στην Ιερά Μητρόπολη και τα άλλα είναι ανταλλάξιμα μουσουλμανικά κτήματα Ελληνικού Δικαίου. Την ίδια στιγμή δόθηκαν, με πλήρη ιδιοκτησία, στο ΤΕΘΑ 83 διαμερίσματα ως αντάλλαγμα προς το Υπουργείο Εθνικής Άμυνας.
Και σαν μην έφθανε αυτό, το ΤΕΘΑ θα λαμβάνει ποσοστό 5% επί των καθαρών κερδών ή των μισθωμάτων ή ανταλλαγμάτων από την επιχειρηματική λειτουργία που θα λαμβάνει χώρα στο μητροπολιτικό πάρκο. Με αυτό τον τρόπο ένας δημόσιος φορέας θα δίνει λεφτά σε ένα άλλον δημόσιο φορέα μέσω της επιχειρηματικής λειτουργίας ενός δημόσιου χώρου. Το ίδιο το κράτος λοιπόν δηλώνει εκ προοιμίου, ότι η παραχώρηση της έκτασης έγινε με στόχο τον επιχειρηματικό χαρακτήρα της λειτουργίας του ΜΠΠΜ.
Ως δεύτερο ζήτημα το οποίο θέτουμε είναι αυτό της επαρκούς χρηματοδότησης για όλα τα στάδια της κατασκευής και της λειτουργίας του ΜΠΠΜ.
Τονίζουμε το εξής: παραχώρηση και αξιοποίηση ενός χώρου προς όφελος του λαού δεν σημαίνει μονάχα παράδοση ενός τμήματος του χώρου σε ένα Δήμο, αλλά διασφάλιση με ευθύνη του κράτους, κρατικών πόρων και κονδυλίων, προσωπικού για την μελέτη, κατασκευή και λειτουργία του έργου. Κατά τη γνώμη μας είναι τουλάχιστον προκλητικό να πανηγυρίζουν, για την έναρξη του έργου και κάποιες αρχικές χρηματοδοτήσεις, δυνάμεις της ΝΔ και του ΣΥΡΙΖΑ, κεντρικά αλλά και στην τοπική διοίκηση. Τη στιγμή μάλιστα που είναι συνυπεύθυνοι για τη διαμόρφωση της πολύ άσχημης τωρινής κατάστασης, τη στιγμή που οι προτάσεις και πρωτοβουλίες τους δε συνιστούν υλοποίηση των αιτημάτων του λαού της περιοχής στην κατεύθυνση κάλυψης των κοινωνικών αναγκών, ενώ απέχουμε πολύ από την υλοποίηση ενός έργου που εδώ και χρόνια θα έπρεπε να λειτουργεί δίνοντας ανάσα σε εκατοντάδες χιλιάδες κατοίκους της περιοχής μας.
Η μελέτη οικονομικής βιωσιμότητας του Μητροπολιτικού Πάρκου αναφέρει, ότι ο Δήμος Παύλου Μελά μπορεί να καλύψει με δικούς του πόρους (συμπεριλαμβανομένης της χρηματοδότησης από το ΕΣΠΑ μέσω της ΣΒΑΑ) το 34,81% του αρχικού κόστους επένδυσης και μάλιστα καθυστερώντας άλλα απαραίτητα έργα στην επικράτεια του. Παράλληλα, η δυνατότητα του Δήμου να καλύπτει τα ετήσια κόστη λειτουργίας διαμορφώνεται στο ποσό των 280.000,00 ευρώ/έτος, με αποτέλεσμα να υπολείπονται 1.322.900,00 ευρώ/έτος.
Στα παραπάνω νούμερα δεν προστίθενται οι 10 από τις 15 μελέτες και έργα που ακόμα δεν έχει προσδιορισθεί ο προϋπολογισμός τους, έτσι όπως αναφέρεται στη ΣΜΠΕ. Η μελέτη καταλήγει: «η επιλογή της εκμίσθωσης μέρους του κτηριακού αποθέματος για την ανάπτυξη οικονομικών δραστηριοτήτων από ιδιώτες είναι επιβεβλημένη».
Επομένως, εδώ έρχεται να ακουμπήσει και ένα τρίτο ζήτημα, αυτό της επιχειρηματικής λειτουργίας του ΜΠΠΜ.
Τα 25 κτίρια, τα οποία θα διατηρηθούν στην υφιστάμενή τους κατάσταση, εδράζονται σε χώρο χαρακτηρισμένο ως «κεντρικές λειτουργίες πόλης» , σύμφωνα με το άρθρο 4 του ΠΔ για τις χρήσεις γης. Είναι ένα άρθρο που δίνει την δυνατότητα ανάπτυξης της επιχειρηματικής λειτουργίας και αξιοποιείται ως βασικό πολεοδομικό εργαλείο για όλες τις επενδύσεις του κεφαλαίου τέτοιας κλίμακας.
Οι χρήσεις οι οποίες προορίζονται για τα κτίρια που προτείνεται να αξιοποιηθούν είναι εκπαίδευση (μόνο τριτοβάθμια), μικρές αθλητικές εγκαταστάσεις, πολιτιστικές εγκαταστάσεις, διοίκηση, χώροι συνάθροισης κοινού / συνεδριακά κέντρα, εμπόριο και παροχή υπηρεσιών, εγκαταστάσεις εμπορικών εκθέσεων μικρής κλίμακας, περιοδικές / εποχικές εκθέσεις, γραφεία/κέντρα έρευνας/θερμοκοιτίδες επιχειρήσεων, εστίαση, αναψυκτήρια, αναψυχή με εξαίρεση τα κέντρα διασκέδασης, τουριστικά καταλύματα μέχρι 100 κλίνες, επαγγελματικά εργαστήρια χαμηλής όχλησης (αποκλειστικά δραστηριοτήτων κοινωνικής οικονομίας και καινοτομίας των αγαθών και υπηρεσιών).
Στην ΣΜΠΕ αναφέρεται συγκεκριμένα: «Στα κτίρια Ν1, Ν3, Μ1, Λ1, Λ, Κ1, Κ και Χ (συνολικού εμβαδού 2.639 τ.μ.!) προτείνεται να οργανωθούν μικροί ή μεγαλύτεροι χώροι, τους οποίους ο Δήμος Παύλου Μελά θα έχει τη δυνατότητα να μισθώσει σε ιδιώτες, με σκοπό την ενίσχυση τομέων της οικονομικής δραστηριότητας της τοπικής οικονομίας αυστηρά χαμηλής όχλησης προς την κατεύθυνση ανάπτυξης της κοινωνικής οικονομίας και της καινοτομίας των αγαθών και υπηρεσιών». Γνωρίζουμε επίσης, πως υπάρχει σκέψη να δοθεί ένας από τους δύο μεγάλους στρατώνες έκτασης 4.000 τ.μ. περίπου (κτίριο Α3) για κατασκευή ξενοδοχείου (!).
Από την άλλη, προβλέπονται ελάχιστοι οργανωμένοι χώροι αθλητισμού και πολιτισμού για να καλύψουν τις αυξημένες ανάγκες του πληθυσμού. Για παράδειγμα οι χώροι που θα διαμορφωθούν για τον πολιτισμό θα αξιοποιηθούν από τα μεγάλα επαγγελματικά Φεστιβάλ της πόλης, γεγονός που διατηρεί για ακόμα μια φορά «άστεγους» τους ερασιτέχνες καλλιτέχνες και σχήματα αλλά και την έλλειψη ελεύθερων χώρων πολιτισμού, δημιουργίας και έκφρασης για τον λαό της περιοχής.
Από τα παραπάνω γίνεται ξεκάθαρο ότι προωθείται η επιχειρηματικής λειτουργίας του ΜΠΠΜ με μοχλό την υπαρκτή κρατική υποχρηματοδότηση και σε κατεύθυνση αντίθετη από την κάλυψη των λαϊκών αναγκών.
Είναι βέβαιο, ότι η ένταση του επιχειρηματικού χαρακτήρα που σχεδιάζεται να αναπτυχθεί σε συνδυασμό με την ανάδειξη του σημείου σε υπερτοπικό προορισμό, θα δημιουργήσει επιπλέον πιέσεις στην περιοχή. Χρειάζεται από τώρα να ληφθούν μέτρα αποφυγής φαινομένων όχλησης στις γύρω πυκνοκατοικημένες περιοχές αμιγούς κατοικίας, κυκλοφοριακής συμφόρησης και ανεπαρκούς στάθμευσης. Άλλωστε, προβλέπεται και η χωροθέτηση δύο σταθμών του Μετρό στην περιοχή του μητροπολιτικού πάρκου όταν το έργο ολοκληρωθεί με ό,τι αυτό συνεπάγεται.
Χρειάζεται να διασφαλιστεί ότι οι λειτουργίες που θα παρέχει το μητροπολιτικό πάρκο αφενός θα καλύπτουν υπαρκτές ανάγκες του λαού σε πολιτισμό, αναψυχή, αθλητισμό κλπ. και αφετέρου αυτό θα γίνεται χωρίς να μπαίνει στην μέση ο ιδιώτης, η ανταποδοτικότητα και η αύξηση της τοπική φορολογίας.
Επίσης, παρά την ανάγκη για ανέγερση νέων σχολικών κτιριακών υποδομών δεν υπάρχει καμία πρόβλεψη στον σχεδιασμό, ενώ η δυνατότητα υφίσταται. Με το γκρέμισα κτηρίων η υλοποιημένη κάλυψη θα φθάσει το 4,3% του γηπέδου (η σημερινή είναι 7,14%), ενώ προβλέπεται το ποσοστό κάλυψης να φθάσει το 7%. Επομένως επιτρέπεται η δόμηση για ακόμα ενός 2,7% της έκτασης που μπορεί να αποδοθεί στην ανέγερση υποδομών που έχει ανάγκη η περιοχή. Τέτοιες υποδομές όμως δεν αποφέρουν καπιταλιστικό κέρδος και αποκλείονται από τη ΣΜΠΕ. Σε όλα τα κτήρια που υφίσταται χρειάζεται άμεσα να προχωρήσει ο έλεγχος στατικής επάρκειας.
Διεκδικούμε να αναδειχθεί ο χώρος ως σύμβολο αντίστασης και ηρωισμού του λαού μας την περίοδο της κατοχής. Προβλέπεται να γίνει μουσείο εθνικής αντίστασης αλλά αυτό από μόνο δεν σημαίνει κάτι. Σε σχετική ημερίδα που έγινε, άλλωστε ακούστηκαν πολλά περί «ΕΑΜοκρατίας» και «ολοκληρωτικών καθεστώτων».
Η αξιοποίηση του πρώην στρατοπέδου Παύλου Μελά αποτελεί διαχρονικό αίτημα πάλης του λαού της περιοχής της Δυτικής Θεσσαλονίκης. Ο πυρήνας της διεκδίκησης ήταν και είναι το πρώην στρατόπεδο Παύλου Μελά να αποτελέσει έναν μεγάλο πνεύμονα πρασίνου με πραγματικά δημόσιο χαρακτήρα, με ελεύθερη πρόσβαση και χρήση από όλο τον λαό της πόλης. Έναν οργανωμένο δημόσιο χώρο που θα ικανοποιεί πολύπλευρα τις σύγχρονες κοινωνικές ανάγκες σε αναψυχή, αθλητισμό, πολιτισμό και πράσινο, στα πλαίσια ενός σχεδιασμού σε επίπεδο Πολεοδομικού Συγκροτήματος και με στόχο την κάλυψη αυτών των αναγκών. Ένα πάρκο το οποίο θα αναδεικνύει και το βαθύ ιστορικό και πολιτικό χαρακτήρα του στρατοπέδου ως τόπου μαρτυρίου και εκτελέσεων αγωνιστών που πολέμησαν ενάντια στο φασισμό και τους ντόπιους συνεργάτες του.
Προκύπτει και από τη συγκεκριμένη ΣΜΠΕ, τις προβλέψεις και τις παραδοχές της, ότι κανένας δεν μπορεί να εφησυχάζει ότι τα «πράγματα πήραν το δρόμο τους», ότι σε λίγο καιρό θα λειτουργεί ένα μητροπολιτικό πάρκο όπως το ονειρεύονται οι κάτοικοι της ευρύτερης περιοχής,.
Χρειάζεται άμεσα να ενταθεί ο αγώνας για την εξασφάλιση επαρκούς χρηματοδότησης, για έναν ολοκληρωμένο σχεδιασμό που θα παίρνει υπόψη του όλες τις υπαρκτές ανάγκες της περιοχής για πράσινο, χώρους αθλητισμού, πολιτισμού, εκπαίδευσης, ενάντια στην όποια σκέψη για εμπορευματοποίηση χρήσεων και ανταποδοτικότητα.
Με βάση όλα τα παραπάνω, ως «Λαϊκή Συσπείρωση» τοποθετούμαστε ενάντια στην συγκεκριμένη μελέτη, την καταψηφίζουμε. Στηρίζουμε ένα ολοκληρωμένο πλαίσιο διεκδίκησης στην κατεύθυνση που αναπτύξαμε παραπάνω και τους αγώνες του λαού της περιοχής.
[1] Στην συνεδρίαση της Μητροπολιτικής Επιτροπής Μητροπολιτικής Ενότητας Θεσσαλονίκης στις 22/05/2020. Η συνεδρίαση έλαβε χώρα ‘’δια περιφοράς’’, ηλεκτρονικά, σύμφωνα με την παρ. 1 του άρθρου 10 της Πράξης Νομοθετικού Περιεχομένου (ΦΕΚ 55Α/11-03-2020) και την με α.π.: οικ.852/13-03-2020 απόφαση του Περιφερειάρχη Κεντρικής Μακεδονίας (ΑΔΑ: Ω0ΜΣ7ΛΛ-Γ4Θ)